»

GS Nguyễn Quang Ngọc:Xây cầu vượt Đàn Xã Tắc là phạm luật

Thứ ba - 24/05/2016 10:07

"Nên dừng dự án cầu vượt Ngã 5 Ô Chợ dừa, các nhà quản lý cần tìm một giải pháp khôn ngoan hơn" - GS.TS Nguyễn Quang Ngọc, Chủ tịch Hội Sử học Hà Nội, nguyên Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển, khuyến nghị.

 



Chiều 26/3, trả lời báo chí ông Nguyễn Sỹ Bảo, Giám đốc Ban quản lý các dự án trọng điểm giao thông đô thị Hà Nội cho biết, sau 2 năm nghiên cứu đã có phương án kiến trúc cầu vượt hạn chế giải phóng mặt bằng tại ngã 5 Ô Chợ Dừa.

Tuy nhiên, điều đáng nói, cầu sẽ đi sát phạm vi bảo tồn Đàn Xã tắc. Mố cầu nằm ngoài di tích còn mặt cầu có một phần chạy qua di tích này.

Trước thông tin này, GS.TS Nguyễn Quang Ngọc, Chủ tịch Hội Sử học Hà Nội, nguyên Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển khuyên rằng: Nên dừng dự án lại, các nhà quản lý cần tìm một giải pháp khôn ngoan hơn.

 

GS.TS Nguyễn Quang Ngọc phân tích:

Đàn Xã Tắc - nơi khởi nguồn nguồn cội

Đàn Xã Tắc là một di tích quốc gia đã được xếp hạng theo quyết định của BVHTTDL, năm 2007, bởi những giá trị rất đặc biệt của nó.

Thứ nhất: Kinh thành Thăng Long bao gồm 3 vòng thành: Cấm thành, Hoàng thành và Đại La thành. Ở khu vực phía Tây của Đại La thành, có cửa ô Trường Quảng (ô Chợ Dừa) là cửa quan trọng nhất ở phía Tây Kinh thành, nối thông với toàn bộ khu vực phía Tây, Tây Nam và phía Nam qua hệ thống đường thượng đạo.

GS.TS Nguyễn Quang Ngọc, Chủ tịch Hội Sử học Hà Nội, nguyên Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển
GS.TS Nguyễn Quang Ngọc, Chủ tịch Hội Sử học Hà Nội, nguyên Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển

Thứ hai: Ngay từ thời Lý Thái Tổ định định đô Thăng Long, chọn khu vực núi Nùng ở trung tâm trời đất để dựng chính điện Càn Nguyên. Hệ thống đền đài cung điện trong Cấm thành và Hoàng thành cũng bám lấy vị trí trung tâm này (chính là khu vực Thành cổ và khu khảo cổ 18 Hoàng Diệu), nhưng vua Lý Thái Tổ lại phong Hoàng Thái tử Phật Mã làm Khai Thiên vương, cho dựng cung Long Đức ở ngoài cửa ô Trường Quảng để Hoàng Thái tử ra ở đấy “ý muốn cho Thái tử hiểu biết mọi việc của dân”.

Đây là kiểu tổ chức kinh thành hết sức độc đáo, hình ảnh tuyệt vời của nền chính trị thân dân, dấu son rạng rỡ của Trung tâm quyền lực nghìn năm Thăng Long Hà Nội vừa mới được công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới. Hoàng Thái tử Phật Mã sau 18 năm sống ở cung Long Đức ngoài Ô Chợ Dừa đã trở thành  vị Hoàng đế Lý Thái Tông lừng danh trong lịch sử vương triều Lý và lịch sử đất nước. Tiếc rằng Khảo cổ học chưa tìm thấy dấu tích cung Long Đức, nhưng điều có thể khẳng định vị trí cung Long Đức không nằm ngoài nút giao thông mà chúng ta đang bàn.

Lý Thái Tổ lựa chọn nơi này là để Hoàng Thái tử có cơ hội được hiểu rõ về cuộc sống của người dân và đồng thời cũng có thể nắm bắt được mọi hoạt động trong Kinh thành. Điều đó càng nói lên rằng đây là vị trí hết sức trọng yếu, một điểm chốt của Kinh thành Thăng Long.

Thứ ba và quan trọng nhất, chính nơi này là Đàn Xã Tắc. Sử cũ chép vào năm 1048 vua Lý Thái Tông “Lập đàn Xã Tắc ở ngoài cửa Trường Quảng, bốn mùa cầu đảo cho mùa màng”. Thế là quá rõ: Chính ông vua có đến gần hai thập kỷ cảm nhận hồn thiêng của mảnh đất này đã quyết định chọn nơi mình gắn bó lập đàn Xã Tắc để tế thần Xã (tức thần Đất) và thần Tắc (tức thần Lúa). GS Đào Duy Anh trong Từ điển Hán Việt định nghĩa:

“Thưở xưa dựng nước tất quý trọng nhân dân. Dân cần có đất ở nên lập nền Xã để tế thần Hậu Thổ, dân cần có lúa ăn, nên lập đền Tắc để tế Thần Nông. Mất nước thì mất Xã Tắc, nên Xã Tắc cũng có nghĩa là quốc gia”. Chỉ cần nói thế cũng đủ biết đàn Xã Tắc có quan hệ đến vận mệnh quốc gia, giống nòi như thế nào và mặc nhiên nó là bộ phận hữu cơ của Cấm thành, Hoàng thành Thăng Long.

Cũng phải nói thêm điều này nữa, rằng đây là vị trí hiếm hoi (có lẽ là duy nhất hay độc nhất vô nhị) trong khu vưc các quận nội thành Hà Nội còn lưu lại dấu tích văn hóa Phùng Nguyên muộn. Các nhà khảo cổ học đã đào được di chỉ văn hóa Phùng Nguyên muộn ngay trên gò đất mà Lý Thái Tông cho dựng đàn Xã Tắc linh thiêng này.

Cho đến ngày nay trong khu vực các quận nội thành Hà Nội, chúng ta mới chỉ biết duy nhất một vị trí này là có dấu tích văn hóa văn hóa Phùng Nguyên, tức là dấu tích cư trú, dấu tích con người và xóm làng đầu tiên của Thăng Long-Hà Nội nghìn năm văn hiến. Thế thì gò đất nhỏ nhoi kia lại chính là nền tảng của mọi nền tảng, cội nguồn của mọi cội nguồn, cái cốt, cái hồn của Thăng Long-Hà Nội ta đấy.

Như thế khu vực mà chúng ta đang nói tới, di tích chồng lên di tích. Ít nhất là từ thời Phùng Nguyên cho tới thời Lý Thái Tổ định đô Thăng Long, rồi khu nhà ở của Hoàng Thái Tử Phật Mã, sau này là Lý Thái Tông, rồi Đàn Xã Tắc, và còn nhiều di tích khác nữa và cái quý là vẫn duy trì được nền móng cho đến tận ngày nay.

Công việc khai quật khảo cổ học mới chỉ là bước đầu và chỉ được thực hiện trong phạm vi rất nhỏ hẹp, nhưng có thể nói hiện vật khai thác được rất là phong phú, tiêu biểu đủ để căn cứ vào đó xếp vào hàng di tích, di sản cấp quốc gia. Tôi rất mừng vì như thế là chúng ta đã không phụ tổ tiên, đánh giá đúng giá trị di tích. Tôi hy vọng rằng trong tương lai chúng ta phải nghiên cứu tích hợp di tích Đàn Xã Tắc vào trong cấu trúc tổng thể của Di sản Văn hóa Thế giới Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long.

Dừng dự án là giải pháp khôn ngoan

Dự án làm cầu vượt đã được đưa ra từ năm 2005 nhưng không được thực hiện. Khi thực hiện dự án đường Kim Liên Mới (đường Xã Đàn), các nhà quản lý đã chọn giải pháp lấp cát, lập bia đá đánh dấu di tích đó cũng là giải pháp cần thiết tạm thời.

Di tích quốc gia theo Luật Di sản bao gồm vùng lõi và vùng đệm, cả trên mặt đất và cả trong lòng đất, cả di tích, di vật và thiên nhiên cảnh quan. Việc xây cây cầu sắt khổng lồ nằm đè lên trên di tích, dù có không đụng chạm gì đến những hiện vật đã được lấp cát ở bên dưới thì cũng vẫn là một sự xâm hại di tích và xét cho cùng là hành động bất chấp pháp luật, không còn lương tâm, đạo lý để phá hoại mồ mả, hồn cốt của tổ tông.

Vị trí các hố thám sát và khai quật Đàn Xã Tắc
Vị trí các hố thám sát và khai quật Đàn Xã Tắc

Vẫn biết rằng chúng ta đang phát triển nên cần thêm nhiều đất, một tấc đất, vì thế, là một tấc vàng, thậm chí là cả cây vàng nhưng giá trị văn hóa chúng ta giữ được còn lớn hơn gấp nhiều lần và không gì có thể so sánh được.

Việc xây cầu mặc nhiên là rất cần, nhưng có thể căn chỉnh hay điều chỉnh ra khỏi vùng di tích, còn di tích thì chỉ có vậy, không thể di dời sang vị trí khác được. Vấn đề là tùy thuộc vào trách nhiệm của các nhà làm quy hoạch thôi, vì chúng ta làm sao có thể kéo cụ Lý Thái Tông lên mà cật vấn cụ sao không nghĩ đến quy hoạch Thủ đô năm 2013 mà lại cho làm đàn Xã Tắc ở giữa cái nút giao thông quan trọng này?. Nói thế chứ ai lại nỡ phá di tích của tổ tông.

Tôi tin là các nhà quản lý có đủ tỉnh táo để dừng dự án lại và chọn một giải pháp phù hợp vừa giải phóng được ách tắc ở nút giao thông có lịch sử đến hơn nghìn năm lại vừa bảo tồn được di tich có một không hai của quốc gia dân tộc.

Tôi ví dụ, trước đây khi khai quật khu vực Hoàng thành nhiều ý kiến cũng cho rằng phá đi, để quy hoạch kiến trúc công trình xây dựng quan trọng hơn. Nếu khi đó phá đi thì bây giờ làm gì có được Di sản Văn hóa thế giới để chúng ta và bạn bè khắp năm châu cùng chiêm ngưỡng, nghiên cứu, đánh giá.

Giờ Đàn Xã Tắc đã được phát lộ, chưa được khai quật toàn bộ; nhiều di tích có liên quan cũng chưa được nghiên cứu mà lại xây cầu chồng lên hay xâm hại đến nó thì cái hệ lụy có thể nhìn thấy được, không phải chỉ riêng những người làm trực tiếp mà là cả Thủ đô và đất nước.

Trong trường hợp này, người làm quy hoạch phải có tầm nhìn xa hơn, rộng hơn, cân nhắc trên lợi ích lâu dài, tổng thể, không thể chỉ vì lợi ích cục bộ trước mắt mà đang tâm xâm hại, phá bỏ di tích. Sau này, khi cần khôi phục, thậm chí phải phá bỏ cả con đường, cả cây cầu cũng không lấy lại được di tích nữa.

Việc quy hoạch chọn vị trí xây cầu hay phân luồng, chia đường sao cho có thể đi lại dễ dàng, khắc phục được ách tắc mang lại không động chạm di tích, theo tôi nghĩ là không quá khó đối với các nhà quy hoạch có tâm, có tầm và có thái độ ứng xử văn hóa đối với các di sản văn hóa của đất nước, của nhân dân.

Cần phải nhìn nhận đúng, đánh giá đúng giá trị lịch sử văn hóa. Đây là những thứ không tính được bằng tiền, không đánh đổi được bằng kỹ thuật, công nghệ tinh xảo và hiện đai. Nó là kết tinh của giá trị văn hóa, giá trị đời sống của đất nước và con người cả trăm năm trước, cả nghìn năm trước mà dù có hội được tất cả các điều kiện chúng ta cũng không có cách nào sống lại đúng vào thời kỳ đó để làm ra một hiện vật như thế.

Khi một di tích đã được xếp hạng cấp quốc gia thì nó phải được bảo vệ theo Luật Di sản văn hóa. Luật di sản văn hóa quy định rất rõ, về khu vực bảo vệ di tích bao gồm vùng lõi, vùng đệm, trong lòng đất, trên mặt đất và cả không gian, cảnh quan của vùng di tích. Chẳng hạn ở những khu di tích như thế này, việc xây nhà cao tầng trong không gian cảnh quan của di tích cũng sẽ bị cấm, thế thì việc xây một cây cầu khổng lồ úp trên trên di tích liệu luật có cho phép không?

Nếu xâm phạm di tích cũng là vi phạm luật mà vi phạm luật vì phải xử lý theo luật.

Lợi dụng kinh tế chối bỏ văn hóa

Một điều khác biệt rõ rệt giữa Việt Nam với các nước phát triển trên thế giới đó là người ta rất quý di tích. Một quốc gia càng phát triển, càng giàu có thì người ta càng ý thức đầy đủ giá trị, tầm quan trọng của di tích.

Giữ gìn di tích không có nghĩa là khư khư ôm lấy cái cũ kĩ, lạc hậu, mà là chúng ta giữ di tích để phát huy giá trị của di tích, để lớn lên cùng với di tích.

Đã có lần tôi nói về kỳ tích khôi phục dòng suối giữa lòng thủ đô Seoul của Hàn Quốc. Đây vốn là dòng suối tự nhiên giữa lòng phố cổ dịu ngọt và mộng mơ. Thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, dòng suối đã bị lấp đi, làm đường cao tốc. Con đường cao tốc này đã trở thành biểu tượng của quá trình hiện đại hóa thủ đô Seoul và đất nước Hàn Quốc.

Sau khi đã trở thành siêu đô thị, đại đô thị giàu có và hiện đại vào bậc nhất thế giới, Seoul lại dũng cảm dỡ bỏ con đường cao tốc để trả lại không gian, cảnh quan của dòng suối ngày xưa. Và hơn cả ngày xưa, dòng suối này trở thành trung tâm văn hóa – du lịch lớn nhất, niềm tự hào và biểu tượng phát triển bền vững của đô thị Seoul, một kỳ tích rất đáng tự hào của đất nước Hàn Quốc.

Đó là giải pháp hết sức thông minh. Nếu tính giải pháp kinh tế thì có thể giá trị cao hơn nhiều so với đầu tư xây dựng một con đường để giải tỏa ùn tắc giao thông.

Ở Trung Quốc, thời kỳ cách mạng văn hóa vô sản người ta cũng đập phá hầu hết các di tích. Bây giờ thì hoàn toàn ngược lại, nhiều di tích đã được khôi phục lại đàng hoàng, to đẹp hơn xưa. Tôi có cảm giác như người ta đang dồn tâm, dồn sức trả nợ cho tất cả những gì đã trót đánh mất.
Có thể đây cũng là những bài học để các nhà làm quy hoạch tham khảo.

Quy hoạch giao thông cần phải có cái nhìn tổng thể, khách quan, nếu chỉ vì lợi ích trước mắt hay chỉ quan tâm đến lợi ích nhóm chẳng hạn thì nguy hiểm vô cùng. Quy hoạch, con đường có thể thấy rõ ràng nếu Ô Chợ Dừa thành đầu mối của nhiều luồng giao thông mà xâm hại di tích thì các nhà quy hoạch nên tìm giải pháp để tránh. Vấn đề này đối với các chuyên gia quy hoạch, tôi xin được nhắc lại là không đến nỗi quá khó, không thể tìm ra được lời giải mà chỉ là chúng ta có thực tâm và có muốn làm hay không thôi.

Nhân chị hỏi tôi chỉ xin liên hệ một chút đến phác thảo mới về quy hoạch khu di tích quốc gia đặc biệt thành Cổ Loa. Có thể nói là về mặt hình thức thì khu di tích có được mở rộng, diện tích được bảo vệ tăng lên nhiều. Nghe thì hay đấy, nhưng xem kỹ thì phần diện tích tăng thêm không có giá trị bao nhiêu (có cũng tốt mà không có cũng không ảnh hưởng gì nhiều).

Trái lại người ta thiết kế một con đường bao lấy thành ngoài và gạt toàn bộ sông Hoàng Giang ra ngoài khu di tích Cổ Loa. Thành Cổ Loa là một Kinh thành, Quân thành triệt để khai thác địa hình tự nhiên đồi, gò, đầm hồ, sông nước cải tạo và xây dựng các vòng thành và hào thành một căn cứ thủy bộ liên hoàn, công thủ đều tiện lợi.

Thành Cổ Loa mà không có sông Hoàng Giang thì nó trở thành một tòa thành khác, không còn là nó nữa. Như thế có thể nói quy hoạch như thế này là làm hỏng di tích. Người làm quy hoạch thiết nghĩ cũng cần phải biết về lịch sử và văn hóa để có thể tránh được những sai lầm không đáng có.

Người ta có thể giải thích rằng thiết kế con đường như thế là vì sự phát triển của địa phương. Có thể như thế thật, nhưng không thể vì sự phát triển này mà làm hỏng di tích. Trong trường hợp này (cũng giống như ở khu vực Đàn Xã Tắc) nếu nhà quy hoạch vẽ con đường dịch ra phía ngoài sông Hoàng Giang thì không chỉ bảo tồn được di tích mà vẫn bảo đảm được sự phát triển chung.

Hơn thế nữa, di tích không bị phá đi, lại khai thác được điều kiện giao thông thuận tiện, chắc chắn hiệu suất phục vụ sẽ cao hơn và hiệu quả kinh tế cũng sẽ lớn hơn. Biến di tích thành cơ sở phát triển du lịch văn hóa, tâm linh, cảnh quan, sinh thái... và như thế di tích cũng là một nguồn lực kinh tế quan trọng. Nhưng điều quan trọng hơn là di tích góp phần nâng cao đời sống tinh thần, phát triển nguồn lực con người. Mà nguồn lực con người mới là nguồn lực cơ bản cho xây dựng và phát triển bền vững đất nước.

GS.TS Nguyễn Quang Ngọc

Theo Đất Việt

 

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá
Click để đánh giá bài viết

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn

 

Tin Bộ GD-DT

Lễ trao thưởng cho các học viên xuất sắc GYBM khóa 5 giai đoạn sơ cấp
(ĐHVHHN) – Sau 3 tháng học tập, 97 học viên GYMB khóa 5 đã vượt qua giai đoạn sơ cấp, với những thành công bước đầu. Chiều ngày 11/12/2015, Trường Đại học Văn...

Thống kê truy cập

Đang truy cậpĐang truy cập : 36

Máy chủ tìm kiếm : 2

Khách viếng thăm : 34


Hôm nayHôm nay : 14263

Tháng hiện tạiTháng hiện tại : 181276

Tổng lượt truy cậpTổng lượt truy cập : 7571688

Tin tổng hợp Xem tất cá các tin tổng hợp
Đăng lúc: 25-05-2016 08:51:02 AM
Đăng lúc: 25-05-2016 08:50:42 AM
Đăng lúc: 25-05-2016 08:50:25 AM
Đăng lúc: 25-05-2016 08:50:04 AM
Đăng lúc: 25-05-2016 08:49:46 AM
Đăng lúc: 25-05-2016 08:49:26 AM
Đăng lúc: 25-05-2016 08:49:05 AM
Đăng lúc: 25-05-2016 08:48:45 AM
Thông tin bản quyền
    + TRƯỜNG THPT VÕ TRƯỜNG TOẢN
    + Đ/C: Cẩm Mỹ , Đồng Nai